در آستانه یک سالگی ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ آبان ماه سال گذشته بود که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت پس از تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان، از سوی دولت ابلاغ شد.

اجرای این قانون نیازمند یک ستاد بود که تحت عنوان ستاد ملی جمعیت موظف شد اجرای مواد قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را پیگیری کند. از دستگاه‌های اجرایی گزارش بخواهد و دستگاه‌ها یا اشخاصی را که نسبت به اجرای این قانون کوتاه کردند به دستگاه‌های قضائی همچون سازمان بازرسی کل کشور معرفی نماید.

ستاد ملی جمعیت با تأخیر آغاز به کار کرد و دبیر این ستاد هم پس از ۶ ماه انتخاب شد؛ رئیس جمهور فروردین ماه سال جاری در حکمی سید کاظم فروتن را به سمت دبیر ستاد ملی جمعیت منصوب کرد؛ در حقیقت دبیر در ستاد ملی جمعیت مهم‌ترین نقش را در نظارت و هماهنگی نهادها و مطالبه اجرای مواد و آئین نامه‌های دستگاه‌های اجرایی مربوط به این قانون به عهده دارد.

به جز رئیس جمهور که رئیس این ستاد است و دبیر ستاد، وزرای کشور، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات و فناوری، ورزش و جوانان، راه و شهرسازی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اطلاعات، امور اقتصادی و دارایی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و ارتباطات و فناوری اطلاعات به همراه رؤسای سازمان‌هایی همچون سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما، پزشکی قانونی، برنامه و بودجه، مسئولان بانک مرکزی، دادستان کل کشور و معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور از دیگر اعضای این ستاد هستند.

اعضای حاضر در این ستاد نشان دهنده اهمیت این ستاد و مصوبات آن است؛ اجرای مصوبات این ستاد هم به تدریج در ماه‌های اخیر آغاز شده است؛ با این حال دستگاه‌های اجرایی در عمل به تعهدات خود همانند هم عمل نکردند.

۱۲۲ هزار خودرو در طرح جوانی جمعیت تحویل داده شده است

خدمات فرزندآوری در مراکز درمانی رونق گرفت و همزمان ارائه آسان داروهای جلوگیری از بارداری محدود شد؛ شرکت‌های خودرو سازی در طرح‌های فروش خود که با قرعه کشی همراه بود؛ ظرفیت‌هایی برای زوج‌های جوان که اقدام به فرزندآوری داشته‌اند؛ ایجاد کرد.

بانک مرکزی هم قول داد بانک‌ها تسهیلاتی را با کمترین محدودیت و موانع در اختیار زوج‌ها قرار دهند؛ قولی که هنوز توسط بانک‌ها چندان عملی نشده است.

امیر حسین بانکی پور نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی که یکی از آغازگران تصویب و اجرای این قانون از آذر ماه سال ۱۳۹۹ و رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی است؛ در گفت و گو با خبرنگار مهر معتقد است با شرایطی که دولت دارد؛ ما باید نمره قبولی به اجرای این حد از قانون به دولت بدهیم؛ البته نسبت به انتظاراتی که داریم و می‌خواهیم تمام قانون اجرا شود هنوز قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به صورت کامل اجرا نشده است.

بانکی پور با تاکید بر اینکه اجرای بخش عمده‌ای از قانون جوانی جمعیت آغاز شده است؛ گفت: تمامی آئین نامه‌ها ابلاغ شده است؛ اجرای چند ماده از آن خوب پیش رفته است؛ به صورت نمونه ۱۲۲ هزار خودرو در طرح جوانی جمعیت تحویل داده شده است که تفاوت قیمت این خودرو با بازار از ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان است؛ یعنی به طور میانگین ۲۵ هزار میلیارد تومان برای این قانون از سوی خودروسازان اختصاص داده شده است.

این نماینده مجلس افزود: در بخش تسهیلات بانکی امسال بیش از ۵۰۰ هزار نفر از زوج‌های جوان از بانک‌ها تسهیلات دریافت کردند؛ سال گذشته ۹۰۰ هزار نفر از تسهیلات بانکی استفاده کردند.

وی ادامه داد: تسهیلات فرزندآوری هم تاکنون بیش از ۴۰۰ هزار نفر تسهیلات فرزندآوری را دریافت کردند. در احکام استخدامی خوشبختانه افرادی که مشغول استخدام نمی‌شدند عطف به این قانون و با افزایش امتیاز توانستند استخدام شوند.

نیازمند ساختار و ستاد قوی‌تری هستیم

وی در پاسخ به این سوال که برخی این انتقاد را از ستاد ملی جمعیت دارند که گزارشات ستاد شفاف نبوده و نظارتی بر عملکرد ستاد نیست؛ اظهار کرد: از وقتی که برای ستاد جمعیت دبیر مشخص شده و حکم ایشان صادر شده است؛ ستاد هر سه ماه یک‌بار تشکیل جلسه داشته و مصوبات خوبی هم تاکنون داشته است. اما هنوز ستاد درست شکل نگرفته و ساختار اداری آن به صورت کامل تکمیل نشده است و نیروهایش مستقر نشدند و نیروهایی که فعلاً ستاد در اختیار دارد به صورت جهادی فعالیت می‌کنند و حقوقی برای آنها مشخص نگردیده است.

رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس تاکید کرد: برای اجرای قانون نیاز به یک ستاد قوی داریم؛ اگر بخواهیم که ستاد با قوت اجرای مصوبات و آئین نامه‌ها را پیگیری کند؛ یک ستاد قوی نیاز است. البته خوشبختانه جلسات ستاد به خوبی هر سه ماه یک بار برگزار می‌شود اما برای پیگیری اجرای مصوبات نیازمند ساختار و ستاد قوی‌تری هستیم.

عملکرد صفر وزارت رفاه در اجرای قانون حمایت از خانواده

مواد اصلی قانون جوانی جمعیت اجرایی شده است خوشبختانه برخی از آنها همچنان مانده است که در حال پیگیری هستیم که اجرایی شود غیر از ستاد دفتر معاون اول رئیس جمهور هم به ما در این زمینه کمک زیادی کرد در پیگیری قانون

وی در پاسخ به این سوال که به نظر شما کدام دستگاه اجرایی در عمل به قانون جوانی جمعیت ضعیف‌تر عمل کرده است گفت: متأسفانه عملکرد وزارت رفاه در اجرای قانون حمایت از خانواده صفر بوده است؛ دیروز هم با آقای مرتضوی وزیر جدید این وزارتخانه جلسه داشتیم و به ایشان گفتیم و ایشان هم قول پیگیری سریع دادند؛ خودشان هم این کم کاری را قبول داشتند و قرار شد قرارگاه این موضوع در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شکل بگیرد.

انتظار بیشتری از صدا و سیما داشتیم

بانکی پور با بیان اینکه از صدا و سیما انتظار بیشتری داشتیم تا در این موضوع قوی‌تر وارد شود؛ گفت: انتظار این بود که در سازمان صدا و سیما قرارگاه محکمی در این زمینه ایجاد شود. البته حجم برنامه‌های صدا و سیما زیاد است اما نظام مندی و مدیریتی که باید وجود داشته باشد تا درست سیاست‌های جمعیتی در رسانه ملی نشان داده شود؛ وجود ندارد. تاکنون چندین بار به آقای جبلی تذکرش را دادیم.

۵۰۰ هزار نفر تسهیلات ازدواج دریافت کردند اما به همین میزان هم در نوبت هستند. چهارصد هزار نفر تسهیلات فرزندآوری گرفتند اما ۴ برابر این میزان هنوز در نوبت هستند

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: معاونت استخدامی ریاست جمهوری همراهی خوبی با ما داشته است؛ دفتر معاون اول رئیس جمهور که همکاری فوق‌العاده‌ای با ما داشته است و ما از آنان راضی هستیم. بانک مرکزی در بخش تسهیلات بانکی تعداد زیادی تسهیلات داده است؛ با این حال ۵۰۰ هزار نفر تسهیلات ازدواج دریافت کردند اما به همین میزان هم در نوبت هستند؛ چهارصد هزار نفر تسهیلات فرزندآوری گرفتند اما ۴ برابر این میزان هنوز در نوبت هستند.

رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت با اشاره به بودجه سال ۱۴۰۱ گفت: بر اساس بودجه ۱۴۰۱ بانک‌ها مکلف هستند اولویت نخست خود را به تسهیلات قانون حمایت از خانواده و فرزندآوری اختصاص دهند که متأسفانه تخلف کردند؛ چنین اولویتی وجود ندارد و هنوز افراد بسیاری در نوبت هستند. ضمن اینکه قرار بود زوج‌های جوان برای دریافت این تسهیلات تنها یک ضامن به بانک‌ها معرفی کنند در حالی که بانک‌ها از زوج‌های جوان ضامن بیشتری می‌خواهند. تاکنون چندین بار با بانک مرکزی در این زمینه جلسه داشتیم؛ چندین بار هم بانک مرکزی به بانک‌ها نامه داده است اما هنوز بانک‌ها به تخلف خود ادامه می‌دهند.

اولتیماتوم چندین باره سازمان بازرسی کل کشور به دستگاه‌های اجرایی

بانکی پور در پاسخ به این سوال که آیا اقدامی در جهت عمل به قانون در دستگاه‌های ناموفق صورت گرفته است یا خیر؛ گفت: در این زمینه در قانون برای ضمانت اجرای مصوباتی پیش‌بینی شده است؛ برای ترک فعل، چه برای کارمند و چه دستگاه اجرایی مجازات‌هایی پیش‌بینی شده است. حتی برای بالاترین مقام اجرایی یک دستگاه مجازات سختی دیده شده است. فعلاً روال ما تعامل با دستگاه‌ها و مدیران است اما برخورد با مسئولان کم کار پیش بینی شده است و سازمان بازرسی کل کشور هم چندین بار به دستگاه‌های اجرایی اولتیماتوم داده است. قوه قضائیه پیگیر است تا تخلفی صورت نگیرد اما واقعیت آن است که ما می‌خواهیم این کار فعلاً با آرامش انجام شود و فعلاً مبنای کار ما تعامل است تا بعد ببینیم اگر واقعاً دستگاهی از اجرای قانون استنکاف جدی دارد قطعاً با آن برخورد جدی خواهیم کرد.

تعدد دستگاه‌های مسئول در اجرای مواد قانون جوانی جمعیت در کنار مشکلاتی که عمدتاً ریشه اقتصادی دارند موجب شده است تا نظارت و کنترل بر دستگاه‌ها و مسئولین دشوارتر شود. همچنین تشخیص اینکه ترک فعل تا چه حد صورت گرفته است و علت ترک فعل بیشتر سرپیچی عامدانه از قانون بوده است و یا ناتوانی دستگاه مسئول؛ موضوعی است که تشخیص آن ممکن است زمانبر باشد.

آیا بحران جمعیت توسط برخی از مردم و مسئولین درک شده است؟

در کنار ضرورت عمل به قانون از سوی همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها، ضرورت افزایش جمعیت جوان کشور هم هنوز توسط برخی از مسئولان و بخشی از مردم درک نشده است.

مسعود عالمی نیسی رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه چالش امروز عرصه جمعیت سیاسی کاری است؛ گفت: فضا دو قطبی و سیاسی شده است؛ کسی که طرفدار سیاست‌های جمعیتی است متعلق به یک جناح است و کسی که مخالف سیاست‌های حاکمیت است با سیاست‌های جمعیتی مخالف است.

در حقیقت در کنار مشکلات اقتصادی که مانعی جدی برای فرزندآوری است؛ عده‌ای توجه به فرزندآوری را تنها یک سیاست نظام دانسته و اهمیت آن را برای فردای کشور درک نکرده اند.